Khí hậu nhiệt đới với những gió mùa đã tạo nên một môi trường động thực vật vô cùng đa dạng ở Việt Nam. Sự đa dạng này rõ ràng nhất được thể hiện qua sự phong phú của các loài rắn. Tuy nhiên, bên cạnh sự hấp dẫn, những loài bò sát này cũng mang theo nguy cơ đe dọa cho con người vì độc tố có trong cơ thể chúng.
Đôi khi, sự xuất hiện bất ngờ của rắn có thể gây nguy hiểm lớn vì khó nhận biết được rắn độc và không độc. Bài viết dưới đây của Sự Thật 365 sẽ hướng dẫn bạn nhận biết tất cả loài rắn ở Việt Nam và phân biệt chính xác giữa rắn độc và không độc. Hãy cùng khám phá ngay nào!
Tổng Quan Tất Cả Loài Rắn Ở Việt Nam
Theo thống kê, hiện nay ở Việt Nam có hơn 300 loài rắn, trong đó có hơn 60 loài rắn độc. Các loài rắn ở Việt Nam phân bố rộng rãi ở nhiều môi trường sống khác nhau, từ rừng rậm, núi cao đến đồng bằng, ven biển.
Rắn thuộc vào nhóm động vật bò sát, một nhóm đa dạng bao gồm các loài như thằn lằn, rùa, và cá sấu. Điều đặc biệt của rắn là chúng không có chân, mí mắt và tai ngoài. Thân hình của rắn thường thon dài, có màng ối, và được bao phủ bởi các lớp vảy xếp chồng lên nhau.
Mỗi loài rắn có cấu trúc cơ thể riêng biệt. Một số loài có sọ với nhiều khớp nối, giúp cho cặp hàm của chúng linh hoạt hơn, cho phép chúng nuốt những con mồi lớn hơn rất nhiều so với kích thước của cơ thể chúng. Do thân hình hẹp dài, các bộ phận ghép cặp của rắn (như thận) thường được xếp theo chiều dọc thay vì hai bên như ở các loài động vật khác.
Phân loại
Các loài rắn Việt Nam được phân loại thành hai nhóm chính là rắn không độc và rắn độc. Mỗi nhóm này có các loài với đặc điểm và mức độ nguy hiểm khác nhau. Theo số liệu thống kê, trên toàn cầu có khoảng 3.500 loài rắn khác nhau, trong đó có tới 450 loài rắn độc. Ở Việt Nam, có khoảng 195 loài rắn, bao gồm 41 loài rắn độc, 24 loài rắn biển, 116 loài rắn nước và 17 loài rắn cạn.
Tập tính săn mồi
Rắn là loài động vật ăn thịt hoạt động cả ban ngày và ban đêm. Chúng sử dụng hai phương pháp chính để săn mồi: sử dụng nọc độc để giết con mồi (ở rắn độc) và quấn siết con mồi (ở rắn không độc). Phần lớn các loài rắn sẽ chủ động săn mồi, trong khi đó, một số loài như trăn đất và trăn gấm sẽ đợi yên tại một vị trí và chờ con mồi bước vào lưới.
Thức ăn của rắn thường là các loài động vật nhỏ như thằn lằn chim, với chuột, và đôi khi, rắn cũng săn mồi khác như rắn hổ ma ng chúa.
Tập tính sinh sản
Phương thức sinh sản phổ biến nhất ở rắn là đẻ trứng. Tuy nhiên, có một số loài rắn sinh sản bằng cách đẻ con. Chúng ấp trứng trong cơ thể và sinh ra con non.
Một ví dụ điển hình là rắn đuôi chuông. Con cái thường mang trứng ba tháng trước khi con non nở trong cơ thể và ra đời.
Chu kỳ sinh sản của rắn thường là một lần mỗi năm. Mùa xuân là thời điểm chính của sinh sản, khi rắn đực tìm kiếm rắn cái để giao phối. Chúng thường tiếp cận, di chuyển cùng nhau, va chạm và thực hiện các hành động giao phối.
Cách Phân Biệt Rắn Không Độc Và Độc
Dựa vào cách rắn phản ứng khi tiếp xúc với con người
Đa số loài rắn không độc thường tỏ ra bình tĩnh và tránh xa khi gặp người. Tuy nhiên, những loài rắn có độc thường thể hiện sự hung dữ và chuẩn bị sẵn sàng tấn công khi cảm nhận nguy hiểm từ con người.
Bằng cách quan sát đôi mắt của rắn
Mắt của rắn không độc thường có hình tròn, trong khi đó, mắt của rắn độc thường có hình dạng giống như mắt mèo, với các sọc dọc. Tuy nhiên, trong tình huống nguy hiểm, rắn không độc cũng có khả năng thay đổi hình dạng mắt để tự bảo vệ. Do đó, luôn cẩn thận khi tiếp xúc với bất kỳ loài rắn nào, bao gồm cả những con không độc, và tránh kích thích chúng.
Xem xét về đuôi của rắn
Đuôi của rắn không độc thường dài và nhỏ, với các lớp vảy được xếp xen kẽ nhau. Trong khi đó, rắn độc thường có vảy đuôi không phân thành từng hàng riêng lẻ và thường xếp vảy kép.
Quan sát đầu của rắn
Rắn có độc thường có đầu lớn, hình tam giác, và cổ nhỏ. Ví dụ như rắn cạp nong, rắn lục sừng, rắn hổ đất, đều sở hữu đặc điểm này và thường được biết đến với độc tính cực kỳ nguy hiểm.
Trong khi đó, rắn không độc thường có đầu nhỏ, hình dạng bầu dục, và đuôi dài, với phần đuôi sau hậu môn dần dần thu nhỏ. Tuy nhiên, cũng có một số loài rắn biển có độc mạnh nhưng lại có ngoại hình giống như rắn không độc.
Phân biệt qua màu sắc và họa tiết trên da của rắn
Rắn có độc thường có màu sắc rực rỡ và có thể phát ra tiếng rít đặc trưng. Ngoài ra, nếu trên da của rắn có các hoa tiết hình kim cương, hoặc sử dụng 3 màu trở lên, có thể nói đó là một con rắn có độc.
Quan sát răng nanh và vết cắn của rắn
Rắn độc thường có hai loại răng nanh chính là răng móc câu và răng ống. Răng móc câu là những chiếc răng có một rãnh dẫn nọc độc, thường mọc ở cả phía trước và sau của hàm. Khi rắn mở miệng rộng, ta có thể dễ dàng nhận thấy loại răng này. Các loài rắn độc sử dụng răng móc câu thường có độc tính mạnh mẽ, như rắn hổ mang, rắn cạp nong, rắn cạp nia, và một số loài rắn biển khác.
Trong khi đó, rắn không độc không có các loại răng nanh độc này, điều này là một đặc điểm để phân biệt chúng với loài rắn có độc.
Một Số Loài Rắn Độc Ở Việt Nam
- Rắn hổ mang chúa (Ophiophagus hannah): Đây là loài rắn độc dài nhất thế giới, với chiều dài có thể lên đến 7 mét. Nọc độc của rắn hổ mang chúa có thể giết chết một con voi trưởng thành.
- Rắn hổ mèo (Naja siamensis): Loài rắn này có kích thước nhỏ hơn rắn hổ mang và thường được tìm thấy ở các khu vực rừng núi. Nọc độc của rắn hổ mèo có thể gây tê liệt cơ và suy hô hấp.
- Rắn cạp nia (Bungarus fasciatus): Loài rắn này có vằn đen trắng trên thân và thường được tìm thấy ở các khu vực đồng bằng và trung du. Nọc độc của rắn cạp nia có thể gây tê liệt cơ và suy hô hấp.
- Rắn lục đuôi đỏ (Trimeresurus sumatranus): Loài rắn này có đầu hình tam giác và đuôi màu đỏ. Nọc độc của rắn lục đuôi đỏ có thể gây chảy máu và hoại tử mô.
- Rắn lục Russell (Daboia russelii): Loài rắn này có màu nâu xám và thường được tìm thấy ở các khu vực đồng bằng và trung du. Nọc độc của rắn lục Russell có thể gây chảy máu và hoại tử mô.
Một Số Loài Rắn Không Độc Ở Việt Nam
- Rắn ráo (Lycodon aulicus): Loài rắn này có kích thước nhỏ và thường được tìm thấy ở các khu vực đồng bằng và trung du. Rắn ráo có màu nâu xám với những đốm đen trên lưng.
- Rắn nước (Natrix natrix): Loài rắn này có kích thước trung bình và thường được tìm thấy ở các khu vực ven sông suối và hồ nước. Rắn nước có màu xanh lục hoặc nâu xám với những đốm đen trên lưng.
- Rắn tràm (Chrysopelea ornata): Loài rắn này có khả năng leo trèo và thường được tìm thấy ở các khu vực rừng núi. Rắn tràm có màu xanh lá cây với những vằn đen trên lưng.
- Rắn mối (Fordonia unicolor): Loài rắn này có kích thước nhỏ và thường được tìm thấy ở các khu vực đồng bằng và trung du. Rắn mối có màu nâu xám với những đốm đen trên lưng.
- Rắn chàm quạp (Tropidolaemus subducus): Loài rắn này có kích thước nhỏ và thường được tìm thấy ở các khu vực đồng bằng và trung du. Rắn chàm quạp có màu đen hoặc nâu xám với những đốm trắng trên lưng.
Lời Kết
Trên đây là một số thông tin về các loài rắn độc tại Việt Nam. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ giúp bạn nhận biết và phòng tránh các loài rắn độc, hoặc không độc.
